امام علی (ع) ضمن توجه و تاکید بر حضور مردم، نخستین مشارکت فعال مردم در عرصه سیاست را انتخاب رهبر و حاکم شمرده و آن را حق مسلّم مردم معرفی می‌کند. وی در این‌باره می‌فرماید:"أُیُّهَا النَّاسُ عَن مَلَإٍ وَ إِذن إِنَّ هَذَا أَمرُکُم لَیسَ لِأحَدٍ فِیهِ حَقٌّ إِلّا مَن أّمَّرتُم ؛ مردم حاضر و غایب، مسئله حکومت، امر و حق شماست، و کسی در آن حقی ندارد، مگر فردی که شما او را حاکم کردید". تاریخ به خوبی حکایت‌گر این حقیقت است که آغاز حکومت امام علی (ع) با مشارکت فعالانه مردم صورت گرفت.مشارکتی که اولاً حد‌اکثری، ثانیاً آزادانه بوده است.امام علی (ع) بیعت خویش را با تعلّل چند روزه و به دور از شتاب‌زدگی و نیز با الحاح واصرار شدید مردم از آن‌ها گرفت و این چنین،زمینه‌ی مشارکت آگاهانه را فراهم ساخت. حضرت در این‌باره می‌فرمود:" ؛ بیعت شما مردم با من، بی‌مطالعه و ناگهانی نبود". همچنین در بیعت وی کسی مورد اکراه یا اجبار قرار نگرفت و از این جهت مشارکت آزادانه را به نمایش گذاشت و خود نیز چنین تصریح کرد:"بایَعَنِی النَّاسُ غَیرَ مُستَکرَهِینَ و لَا مُجبَرِینَ بَل طَائِعِینَ مُخَیَّرِین ؛ مردم بدون اکراه و اجبار، با من بیعت کردند"...