ابونصر فارابی را می‌توان اولین «فیلسوف»، به‌معنای حقیقی کلمه، در عالم اسلام دانست. او مهم‌ترین مسائل تاریخ فلسفه را، که توسط فیلسوفان بزرگ پیشین طرح شده‌بود، در بستر فکری-سیاسی-دینی که خود در آن قرار داشت بازطرح کرد. پاسخ‌های او به این مسائل به دلیل عمق اندیشۀ فلسفی‌اش، علی­رغم برخی شباهت‌های ظاهری _حتی در احکام و اصطلاحات_ ،حامل روح و معنایی جدید متناسب با این بستر بود. در یک سنت غالبِ پژوهشی، اندیشۀ بدیع و آرای نو‌آورانۀ فارابی، به‌ویژه در ساحت فلسفۀ نظری، گاه در سایۀ قوت و نظام‌مندی فلسفۀ سینوی و گاه به دلیل غلبه و مقبولیت فلسفۀ صدرایی، مغفول مانده است. در اکثر پژوهش‌ها، به­ویژه در حوزۀ فلسفۀ نظری فارابی، به منظر و مقصود فلسفی او آن‌گونه که برای خودش مطرح بوده بی‌توجهی شده و تفاوت مهم یا مؤثری میان نظام، مبانی و آرای او با ابن‌سینا و حتی گاه ملاصدرا دیده نشده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است با تأمل در برخی مفاهیم بنیادین فلسفۀ اسلامی در آثار فارابی (از جمله موجود، ماهیت، امکان و وجوب) و فهم آن‌ها بر اساس متونی که در انتسابشان به او اطمینان نسبی وجود دارد، تصویر دقیق‌تری از اندیشۀ این فیلسوف بزرگ در حوزۀ وجودشناسی ارائه شود.