کتاب هویت ایرانی: یکی از نخستین پژوهشگران با سابقه‌ی علوم اجتماعی ایران که در دوره‌ی مورد نظر توجه خود را به این مهم معطوف کرد احمد اشرف بود. جامعه‌ی دانشگاهی و پژوهشگران علوم اجتماعی ایران معاصر با نوشته‌های احمد اشرف، به ویژه در سال‌های پیش از انقلاب آشنا بودند. جایگاه او در پژوهش‌های اجتماعی ایران بسیار شاخص و شناخته شده بود. آنچه احمد اشرف را در وهله‌ی نخست در جامعه‌ی پژوهشگران ایران متمایز کرد، پژوهش شناخته شده‌ی او درباره‌ی موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران بود. هویت ملّی و قومی، مانند دیگر پدیدارهای اجتماعی، مقوله‌ای تاریخی است که در سیر حوادث و مشی وقایع تاریخی پدیدار می‌شود، رشد می‌کند، دگرگون می‌شود و معانی گوناگون و متفاوت پیدا می‌کند. هویت ملّی و قومی از تصور تمایز و رویارویی میان «ما» یا «خودی‌ها» در برابر «دیگران» یا «بیگانگان» نشئت می‌گیرد. این احساس دوگانگی میان «ما و دیگران» اگر در حد اعتدال و معقول باشد می‌تواند همچون نیرویی برای همیاری و اعتلای فرهنگی ظاهر شود و اگر به قلمرو تعصبات و دشمنی‌ها و کینه‌توزی‌های ملّی و قومی و نژادی درآید یا به بهانه‌ی چالش با تعصبات ملّی و قومی، به نفی و انکار و تمسخر میراث فرهنگی خویش بنشین، نیرویی ویرانگر خواهد شد، زاینده‌ی دشمنی و ستیزه‌جویی. در این کتاب پس از بررسی فشرده‌ی دیدگاه‌های مربوط به هویت قومی و ملّی که بازسازی هویت ایرانی را در دوران ما شکل داده و به تصویر کشیده‌اند، تحول تاریخی هویت ایرانی در دوران پیش از اسلام، سده‌های میانه‌ی اسلامی تا دوران صفویه، پیدایش هویت «شیعی ایرانی» در دوره‌ی صفوی و سرانجام پیدایش تطور و هویت ملّی ایرانی در قرن‌های نوزدهم و بستم میلادی بررسی و تحلیل می‌شود.