کتاب " راهی به رهایی؛ جستارهایی در عقلانیت و معنویت" مشتمل بر 25 نوشته است که هر یک از آن‌ها به بخشی از مبحث «عقلانیت و معنویت» می‌پردازد. استاد مصطفی ملکیان، نویسنده کتاب، عقلانیت را از مؤلفه‌های اصلی مدرنیته می‌داند. به تعبیر ایشان، اگر میزان دلبستگی ما به گزاره‌ای، با ادله‌ای که در تأیید آن گزاره وجود دارد، متناسب باشد، عقلانی عمل کرده‌ایم. اما هر چند در این دوران، عقلانیت بجد مورد توجه انسان مدرن است، نباید از خاطر دور داشت که پاسداشت عقلانیت امری بس دشوار است که هشیاری و کوشایی شایسته خود را می‌طلبد. فراتر از این حقیقت، آنچه نویسنده این کتاب بکرات به ما یادآور می‌شود، آن است که مبادا پاسداشت عقلانیت ما را از معنویت دور سازد؛ چرا که از نظر مولف در این زمان، و با توسل به دانش تجربی، انسان بیش از هر زمان دیگر در گذشته توانمند شده است و به همین دلیل نیز بیش از هر زمان دیگر در گذشته محتاج معنویت است.قدرت عظیمی که انسان معاصر بر انجام بسیاری از امور دارد، نیازمند عاملی بازدارنده است که او را از انجام اموری که نباید به آن‌ها مبادرت کند، بازدارد و آن عامل بازدارنده همان معنویت است. ملکیان در صفحه ی آغاز این کتاب تاکید می کند: «بجد و از سر صدق بر این باورم که اگر راهی به رهایی باشد، جز در جمع و تلفیق عقلانیت و معنویت و ادای حق هر یک از این دو فضیلت بزرگ نیست.»